LA BASTIA

        ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΛΛΟΣ ΘΕΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΛΛΑΧ!

Την ίδια στιγμή που χριστιανοί και μουσουλμάνοι συγκρούονταν στα πεδία των μαχών, παλεύοντας για την πίστη του Χριστού ή για τη μοναδικότητα του Αλλάχ, σ’ ένα χριστιανικό ναό, κάποιος ταπεινός ζωγράφος σχεδίαζε μια τέλεια φάρσα!

Ο καθεδρικός ναός της Σάρτρ, μιάς πόλης της Γαλλίας λίγα χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Παρισιου, άρχισε να χτίζεται (πάνω σε παλιότερα ερείπια) το 1194 κι εγκαινιάστηκε το 1260.

Η αρχιτεκτονική του είναι ρωμανικού ρυθμού, αλλά αρκετά ιδιόρρυθμη, καθώς από την πρόσοψή του ξενίζει με τα δυο ασύμμετρα κωδωνοστάσια –πύργους.

Εκατόν εβδομήντα έξι παράθυρα, ρίχνουν άπλετο φως στο ναό ο οποίος κοσμείται με βιτρό, που αν έμπαιναν στη σειρά, θα κάλυπταν μια πλατεία δύο χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων!

Για τον μεσαίωνα, αυτά τα μεγέθη ήταν τεράστια και ανάλογη ήταν η προσέλευση των προσκυνητών στον υπέρλαμπρο ναό. Χιλιάδες πιστών συνέρρεαν για να προσκυνήσουν μέσα σε μια πανδαισία χρωματιστού φωτός, θείων αρωμάτων και κουδουνιστών νομισμάτων που έπεφταν στα ιερά παγκάρια.

Μεγαλύτερο προσκύνημα «η Παναγία η υπό την γην», ένα άγαλμα της παρθένου το οποίο οι ιερείς έκρυβαν ζηλόφθονα στις δεκάδες μυστικές κρύπτες του ναού, μέσα στη γη.

Οι χρωματιστοί υαλοπίνακες που μας ενδιαφέρουν, βρίσκονται στα τρία δυτικά βιτρό του μητροπολιτικού ναού που στα χρόνια 1150-1160 διακοσμήθηκαν με εικονογραφικές παραστάσεις της ζωής του Χριστού. Η ιστορία των τριών μάγων, ενός αγαπημένου μύθου της χριστιανοσύνης, καλύπτει έξι φύλλα του κεντρικού υαλοπίνακα που είναι αφιερωμένος στην παιδική ηλικία του Ιησού.

Σε ένα μεγάλο ύψος, δέκα μέτρα πάνω από το δάπεδο, βρίσκονται οι τρεις ανατολίτες βασιλιάδες. Σχεδόν σε φυσικό μέγεθος, κρατούν από ένα δώρο για τον νεογέννητο Χριστό: Ένα χρυσό νόμισμα, διαμέτρου 4-5 εκατοστών.

Ποιος θα μπορούσε από το επίπεδο του εδάφους να διακρίνει καθαρά το χρυσό νόμισμα; Κανείς. Όμως ο ευσυνείδητος χαράκτης του υαλογραφήματος, φρόντισε να δώσει ένα πολύ πιστό σχέδιο του νομίσματος, λες κι αυτοί που θα το έβλεπαν θα μπορούσαν να πετάξουν σαν οι ανάγλυφοι άγγελοι δέκα μέτρα πάνω από το βαρύ μεσαιωνικό λιθόστρωτο του ναού.

Το θέμα της επίσκεψης των μάγων στη Βηθλεέμ και οι συμβολικές προεκτάσεις που το συντροφεύουν, απασχόλησε χιλιάδες καλλιτέχνες από τη στιγμή που ο Ματθαίος αποφάσισε να το συμπεριλάβει στη διήγησή του (Β 9-12).

Το βιτρό όμως του καθεδρικού ναού της Σάρτρ, τόσο κοντά στην Ισπανία όπου μαίνονταν την ίδια εποχή ο άγριος πόλεμος μεταξύ των χριστιανών και των μουσουλμάνων, έχει μια περίεργη ιδιαιτερότητα.

Ο λόγος είναι απλός: Αντί για τα συνηθισμένα δώρα, οι βασιλιάδες της ανατολής που ακολούθησαν το υπέρλαμπρο αστέρι, φέρνουν στο Μεσσία από ένα νόμισμα όπως προαναφέραμε.

Παρότι ο ναός συγκέντρωσε από την αρχή το ενδιαφέρον των ερευνητών όλου του κόσμου, κι εκατομμύρια προσκυνητές λείαναν με τα σαντάλια τους το δάπεδο, κανείς δεν σκέφτηκε μέχρι το 1985 να μελετήσει τα νομίσματα αυτά.

Μπορούμε να φανταστούμε την έκπληξη του Φρανσουά και του Μισέλ, όταν διαπίστωσαν ότι ο «αγράμματος» όπως τον χαρακτηρίζουν στη μελέτη τους, ζωγράφος του υαλογραφήματος, είχε αποτυπώσει με ακρίβεια ένα αλμοραβικό δηνάριο!

Τα νομίσματα αυτά κόπηκαν στην Αλ Άνταλους (την αραβική Ισπανία) το πρώτο μισό του 12^ου αιώνα, λίγο πριν την εισβολή των Βερβέρων Αλμοχάδων που επέβαλαν την εξουσία τους το 1147.

 Ένα τέτοιο νεόκοπο χρυσό νόμισμα πρέπει να κρατούσε στα χέρια του ο ανώνυμος καλλιτέχνης, όταν έφτιαχνε τη μνημειώδη σύνθεση της προσκύνησης των Μάγων.

Το αλμοραβιδικό δηνάριο ήταν εκείνη την εποχή το μόνο χρυσό νόμισμα που κόπηκε στον ευρωπαϊκό χώρο, αλλά σίγουρα όχι το μοναδικό , μέσα στα εκατοντάδες χρυσά νομίσματα που κυκλοφορούσαν ταυτόχρονα, λαμπρύνοντας με τη χρυσή τους λάμψη το…σκοτεινό μεσαίωνα. Θα περίμενε βέβαια κανείς ότι οι βασιλιάδες της ανατολής, που συνήθως τους παριστάνουν ως Άραβες, με κελεμπίες και τουρμπάνια (ο ένας μάλιστα ο Βαλτάσαρ συνήθως είναι μαύρος) ήταν φυσικό να κρατάνε αραβικά νομίσματα.

Αλλά οι υαλοπίνακες της Σάρτρ, παρουσιάζουν «βασιλιάδες με κορμοστασιά και στολή που εμπνέονται από την πλέον παραδοσιακή δυτική εικονογραφία». «Άραγε» αναρωτιέται η Κατερίνα Στενού «δεν έχει ο ζωγράφος συνείδηση του συμβόλου, ή θέλησε με τη ρεαλιστική και κυριολεκτική αναπαράσταση να επισημάνει μια πολιτιστική ταυτότητα; Μια διστακτική αναγνώριση της ετερότητας, ανεπαρκής αλλά αναγκαία προϋπόθεση για τη γέννηση της ανεξιθρησκείας, εκφράζεται με αυτόν τον τρόπο την εποχή των Σταυροφοριών, σαν μια ακούσια ψιθυρισμένη υπόσχεση ειρήνης…»

Γιατί όμως τόση προσπάθεια από τους ερευνητές, να παρουσιάσουν ως «αγράμματο» ή χωρίς «συνείδηση του συμβόλου» τον ανώνυμο καλλιτέχνη; Ο οποίος μάλιστα, για να εξασφαλίσει ότι κανείς δεν θα διακρίνει τη…λαθροχειρία του, φρόντισε να αποτυπώσει κατά τη στιγμή της συναρμολόγησης και της μολύβδωσης, αντεστραμμένο το νόμισμα με την επιγραφή του.

(Αιώνες αργότερα, κάποιος άλλος συνάδελφός του στην Ιταλία της Αναγέννησης, θα χρησιμοποιούσε το ίδιο κόλπο γραφής για να μπερδέψει τους περίεργους…)

Δεν θα υπήρχε τόση αμηχανία, αν στα δηνάρια αυτά δεν ήταν (την εποχή των σταυροφοριών και των συγκρούσεων στην Ιβηρική, μέσα σε έναν από τους μεγαλύτερους ναούς της χριστιανοσύνης) καθαρά γραμμένη στις τρεις κεντρικές γραμμές του νομίσματος, η ισλαμική διακήρυξη πίστης:
      ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΑΛΛΟΣ ΘΕΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΛΛΑΧ,

                                 ΤΟΝ ΕΝΑ ΚΑΙ ΜΟΝΑΔΙΚΟ!

                                                 Σαγιάδα, 6 Σεπτέμβρη 2017