" Φάμανε το βόιδι και ποστάσαμαν στη νουρά. " "

Κυριακή 5 Νοεμβρίου 2017

Από τον μηχανισμό των Αντικυθήρων στο celatone, κι απ’ το Ρολόι στο G.P.S.

Από τον μηχανισμό των Αντικυθήρων στο celatone, κι απ’ το Ρολόι στο G.P.S.

Τι κοινό μπορεί να έχουν ο Πολικός Αστέρας, με τον μηχανισμό των Αντικυθήρων,  και το celatone του Γαλιλαίου με το Ρολόι του John Harrison και το G.P.S. ;
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά:
Ο πρώτος χαρτογράφος, αυτός που χάραξε τις αρχικές γραμμές πάνω στον πλανήτη, ήταν ο ίδιος ο Δίας!  Έστειλε δυό αετούς από τα πέρατα της οικουμένης να πετάξουν προς το κέντρο. Συναντήθηκαν πάνω από τους Δελφούς κι εκεί στήθηκε ο «ομφαλός» της γης, με το χαρακτηριστικό πλέγμα των συντεταγμένων.
Ο θεός κατοικούσε στον Όλυμπο και τον ουρανό, κι από κει ψηλά, μπορούσε να δει όλον τον κόσμο. 
Οι πρώτοι ναυτικοί όμως, πάνω στο επίπεδο της γης, κοίταζαν την απέραντη θάλασσα με εξ ίσου απέραντο φόβο. Γι αυτό ταξίδευαν δίπλα στις ακτές που τους πρόσφεραν άπειρα σημάδια για να βρουν την πορεία τους.Σημείωναν με προσοχή τα λιμάνια που έβρισκαν στο δρόμο τους κι έδιναν ελάχιστη σημασία στην ενδοχώρα και τα μυστήριά της. Αρκετά παράξενα είχε η θάλασσα με τις Σκύλες και τις Χάρυβδες που περίμεναν υπομονετικά τη λεία τους…
Tο μεγαλύτερο παράκτιο ταξίδι της αρχαιότητας το έκαναν οι Φοίνικες, ύστερα από εντολή του φαραώ της Αιγύπτου, του Νεκώ. Πέρασαν το στόλο τους από τη διώρυγα που κατασκεύαζε ο φαραώ στην Ερυθρά θάλασσα κι από κει έπλευσαν προς το νότο παράλληλα με την ακτή της Αφρικής. Όπου έβρισκαν πρόσφορο έδαφος έσπερναν στάρι, περίμεναν να καρπίσει και γέμιζαν τα’ αμπάρια τους. Μ’ αυτόν τον τρόπο έκαναν το γύρο της μαύρης Ηπείρου που ο Ηρόδοτος ονομάζει Λιβύη. Σε τρία χρόνια, πέρασαν τις ηράκλειες στήλες και γύρισαν στην Αίγυπτο δίνοντας στον εργοδότη τους την πληροφορία ότι σ’ όλη τη διάρκεια του μεγάλου ταξιδιού, είχαν τον ήλιο στο δεξί τους χέρι.
(Επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται ως…φάρσα, το ίδιο ταξίδι προσπάθησε να κάνει κι  ο Σατάσπης, ο γιος του Τεάσπη, απ᾽ τη γενιά των Αχαιμενιδών. Αυτός ο κατεργάρης, βίασε μια παρθένα, κι ο βασιλιάς Ξέρξης, αν και τον είχε ανηψιό, αποφάσισε να τον παλουκώσει!
Η μάνα του όμως -η αδερφή του βασιλιά- τον έπεισε να του αναθέσει μια ριψοκίνδυνη αποστολή για να τον ξεφορτωθεί: Το γύρο της…Αφρικής!
Ο Σατάσπης πήγε στην Αίγυπτο, ναύλωσε ένα καράβι και σαλπάρισε για τη μακρινή αποστολή που όμως δεν έλεγε να τελειώσει για μήνες ολόκληρους! Φοβήθηκε το μάκρος του ταξιδιού και την ερημιά και γύρισε πίσω. Προτίμησε το …παλούκωμα από την εξερεύνηση της Αφρικής!)


Την εποχή πριν τους χάρτες και τους πορτολάνους (χάρτες των λιμανιών) οι ναυτικοί σκάρωναν ένα τραγουδάκι που τους βοηθούσε να θυμηθούν καλύτερα τη διαδρομή.
Ίσως η Οδύσσεια, να ξεκίνησε σαν ένας τραγουδιστός…χάρτης της τότε οικουμένης!
Τα μακρινά ταξίδια έφερναν πλούτο, κι ο πλούτος αυτός στηρίζονταν πάνω στις γνώσεις και στις πληροφορίες. Κανένας δεν ήταν διατεθειμένος να μιλήσει για τις πηγές του.
 Λέγεται ότι όταν ρωμαϊκά πλοία αιχμαλώτισαν ένα φοινικικό εμπορικό, ο πλοίαρχος βύθισε το σκάφος του για να μην πέσουν στα χέρια των αντιπάλων οι πολύτιμοι χάρτες. Αργότερα, όταν μετά από μύριες περιπέτειες έφτασε στη Φοινίκη, οι συντοπίτες του τον αποζημίωσαν πλήρως για την απώλεια!
Η γνώση του ουρανού, τους έσπρωξε σε ακόμα πιο μακρινά ταξίδια. Οι ναυτικοί περισσότερο κοιτούσαν ψηλά, τον ήλιο και τ’ αστέρια, παρά το άγνωστο πέλαγος.
Αλλά ο ουρανός έκρυβε καλά τα μυστικά του! Χιλιάδες αστέρια λαμπύριζαν κι η Σελήνη, αυτή που τους βοηθούσε να μετράνε με ικανοποιητική ακρίβεια το χρόνο, δεν φαινόνταν διατεθειμένη να τους δείξει και το δρόμο.
 Ο βόρειος πολικός αστέρας ( Polaris) ή άλφα του αστερισμού της Μικρής Άρκτου ονομάστηκε κι «Αστέρι του Βορρά», γιατί απέχει μόνο 40 λεπτά του τόξου από τον Βόρειο Ουράνιο Πόλο. Αυτή του η (προσωρινή ή μάλλον «χιλιετιρηδιακή») ιδιότητα, τον έκανε πολύ αγαπητό στους ναυτικούς.
To χρησιμότερο αστέρι του ουρανού βρίσκεται πρακτικά στο ίδιο σημείο όλες τις ώρες και οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου, κι έτσι βοηθάει όχι μόνο τη ναυσιπλοΐα αλλά και την εύρεση του βορρά από ξηρά και θάλασσα τις νύχτες με ξαστεριά.
Οι Σουμέριοι, που ενδιαφέρονταν για την αστρολογία αλλά λίγο για τη θάλασσα, τον ονόμασαν «αρκ» δηλαδή άμαξα μια και μοιάζει πολύ μ’ ένα κάρο σαν αυτό που μετέφεραν κάθε μέρα τα προϊόντα από τα εύφορα χωράφια τους.
Οι Έλληνες φαίνεται ότι μπέρδεψαν την αρκ με την …άρκτο, κι έτσι η αρκούδα αυτή των ουρανών απέχτησε μια τεράστια ουρά στην άκρη της οποίας φέγγει ο Πολικός Αστέρας. Βέβαια η αρκούδα έχει μια σταλιά ουρά, αλλά αυτό δεν φαίνεται να ενόχλησε και πολύ τους Έλληνες ονοματοδότες…
Στην ινδική μυθολογία ο Πολικός ήταν ο πρίγκηπας Dhruva «πόλος» στα Σανσκριτικά.
Στα μεσαιωνικά λατινικά ονομάζονταν Navigatoria, καθοδηγητικός αστέρας.
Οι Βενετσιάνοι τον ονόμαζαν Stella Maris (Θαλάσσιο Αστέρα) κι οι Αγγλοσάξονες τον έλεγαν Scip-steorra, το Άστρο του Πλοίου, για ευνόητους λόγους.
Οι Κινέζοι  Tien Hwang Ta Ti, ο Μέγας Αυτοκρατορικός Κυβερνήτης των Ουρανών.
Οι Άραβες αστρονόμοι τον γνώριζαν ως Al Kaukab al Shamaliyy, το Αστέρι του Βορρά.
 Τέλος, η σύγχρονη επίσημη αγγλική και διεθνής ονομασία, Polaris, είναι συντόμευση του Stella Polaris, «Πολικός Αστήρ».
Βέβαια στην ακμή της αρχαίας Αιγύπτου τη θέση του κατείχε ο Θουμπάν κι ο μεγαλύτερος ναυτικός όλων των εποχών (αν και δεν κατάφερε να φέρει ούτε ένα καράβι του κι ούτε έναν ναύτη πίσω στην πατρίδα) ο Οδυσσέας, δεν θα πρέπει να τον βρήκε και πολύ χρήσιμο στη δεκάχρονη περιπλάνησή του στα αφιλόξενα πελάγη.
Στην αρχαία Ελλάδα ο  Πολικός Αστέρας απείχε πολύ από τον πόλο (πάνω από 14 μοίρες το 450 π.Χ.) και βέβαια είχε άλλο όνομα:  «Φοινίκη». Ίσως οι τολμηρότεροι Φοίνικες, να είχαν βρει τον τρόπο να συνδέσουν με άλλους υπολογισμούς τον αστέρα με τον Βορρά…
Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος, ο πατέρας της (δυτικής) αστρονομίας, έγραφε πως ο πόλος ήταν
«σ’ ένα άδειο μέρος του ουρανού».
Στον Ίππαρχο χρωστάμε την πρώτη προσπάθεια να χωριστεί η απέραντη τότε σφαίρα της γης μ’ ένα δίχτυ παραλλήλων και μεσημβρινών, που θα έκανε τον εντοπισμό μιας θέσης ευκολότερο από τις αόριστες περιγραφές του Ηρόδοτου για παράδειγμα.
 Ο Ίππαρχος, κοιτάζοντας τον έναστρο ουρανό από τις ακτές του ανατολικού Αιγαίου, σκέφτηκε σωστά ότι μόνο με τη μέτρηση του χρόνου θα μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα του γεωγραφικού μήκους (το γεωγραφικό πλάτος το είχαν λύσει με τη θέση του ήλιου πάνω από τον ορίζοντα με τη χρήση του αστρολάβου και -πολύ αργότερα- του εξάντα).
Με τις κλεψύδρες όμως της εποχής του δεν θα μπορούσε να ελπίζει ότι θα είχε μεγάλη επιτυχία στον εντοπισμό, αν και αρκετοί ιστορικοί πιστεύουν ότι ο συγκεκριμένος ερευνητής δεν έμεινε μόνο εκεί: Ίσως είναι ο πατέρας του περίφημου μηχανισμού των Αντικυθήρων, που παρά τις έρευνες τόσων επιστημόνων, ακόμα είναι άγνωστος ο αριθμός των πληροφοριών που έδινε στους ταξιδιώτες.
Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος στην Αλεξάνδρεια, συνέχισε το έργο του Ίππαρχου, τελειοποιώντας το σύστημα των συντεταγμένων. Οι χάρτες του αντιγράφτηκαν για αιώνες σε βυζαντινά μοναστήρια και μεταφράστηκαν στα λατινικά. Το κύριο έργο του όμως, η «Μεγίστη», σώθηκε από τους Άραβες αντιγραφείς ως «Αλμαγέστη».
(Πριν από χρόνια, κατέβηκα τα χιλιοχρονίτικα σκαλιά της κρύπτης του μοναστηριού του Βατοπεδίου στον Άθω, για να δω και να φωτογραφίσω τον 10ο πίνακα που χρονολογείται στον 13ο αιώνα μ.Χ. Κράτησα στα χέρια μου τη περγαμηνή, σαν το «Άγιο Δισκοπότηρο». Ορκίζομαι ότι διέκρινα καθαρά το όνομα της…Σαγιάδας στις ακτές της Ηπείρου!)

Για τους αρχαίους δεν υπήρχε ζήτημα αν η γη είναι σφαιρική. Ο Ερατοσθένης είχε υπολογίσει με εκπληκτική ακρίβεια για την εποχή του την περιφέρεια της γης. Ο Στράβων στηριζόμενος σ’ αυτές ακριβώς τις θεωρίες, πίστευε ότι αν κανείς κατάφερνε να πλεύσει στην ίδια παράλληλο, θα μπορούσε να περάσει από την Ιβηρική χερσόνησο στην Ινδία. Μόνο εμπόδιο ο Ατλαντικός ωκεανός. Αυτό το κολοσσιαίο «εμπόδιο» κράτησε τους αρχαίους μακριά από την Ινδία.
Οι Ρωμαίοι, πιο πρακτικοί, μέτρησαν τον κόσμο με τα βήματα ενός λεγεωνάριου. Πόσα βήματα από τη Ρώμη ως την επαναστατημένη Παλαιστίνη; Ανάμεσα τους σταθμοί ανεφοδιασμού. Οι λεγεώνες έφταναν στην ώρα τους αλλά ο κόσμος πήρε την μορφή που έχουν οι σύγχρονοι χάρτες του…μετρό!( βλ. Tabula Peutingeriana).



Οι παλιές θεωρίες του Στράβωνα δεν ενόχλησαν τον Κοσμά τον Ινδικοπλεύστη που ακολουθώντας τους παλιούς θαλάσσιους δρόμους  υποστήριξε με βάση τις γραφές, ότι η γη είναι…επίπεδη και ορθογώνια όπως η αγία τράπεζα!

Οι ομοϊδεάτες του προχώρησαν λίγο παραπέρα και έριξαν την επιστήμη στο βούρκο της θρησκοληψίας! Η επίπεδη γη έχασε το πλέγμα των παραλλήλων και των μεσημβρινών οι οποίοι φεύγοντας, άφησαν πίσω τους ένα τεράστιο «Τ».
Η παράλληλη γραμμή ήταν η Μεσόγειος θάλασσα. Η κάθετη ο…Ιορδάνης ποταμός!
Η Ασία με τον Παράδεισο στο Βορρά, η Αφρική στην Ανατολή και η Ευρώπη, στη Δύση μοιράζονταν τον χριστιανικό κόσμο. Γύρω από τα τρία αυτά κομμάτια γης κυλούσε τα νερά του ο αρχαίος Ωκεανός. 




Η Ιερουσαλήμ έγινε το κέντρο του κόσμου. Εx oriente lux (εξ ανατολών το φως). Ο θεός δεν δημιούργησε τις συντεταγμένες (όπως αργότερα δεν έπαιζε ζάρια).
Ο άγιος Ισίδωρος της Σεβίλλης έλυσε το ζήτημα των χαρτών με τον χριστιανικό τρόπο.
Η Ιερουσαλήμ έγινε το κέντρο του κόσμου. Εx oriente lux (εξ ανατολών το φως). Ο θεός δεν δημιούργησε τις συντεταγμένες (όπως αργότερα δεν έπαιζε ζάρια).
Ο σκοτεινός μεσαίωνας φωτίζονταν μόνο από το φως της ανατολής. Από την ανατολή όμως έρχονταν τα πολύτιμα μπαχάρια, τα οποία οι Άραβες μετέφεραν με τα καραβάνια τους ως τα παλιά λιμέρια των Φοινίκων, στους Άγιους τόπους. Εκεί τα φόρτωναν στα καράβια τους οι Βενετσιάνοι. Είχαν φροντίζει να ασφαλίσουν το θαλάσσιο δρόμο τους με δεκάδες σταθμούς ανεφοδιασμού με μικρά και μεγάλα φρούρια. Εμπορικός λαός οι υπήκοοι της Γαληνοτάτης, δεν ενδιαφέρονταν για κατακτήσεις και πολέμους. Η επικράτειά τους έφτανε μέχρι το βεληνεκές των κανονιών απ’ τα καράβια της!
 Ούτε η θρησκεία στάθηκε εμπόδιο. Ήτανε πρώτα Βενετοί και μετά Χριστιανοί.(Siamo Veneziani e poi Cristiani).
Το πιπέρι της μακρινής ανατολής ξεπερνούσε με το βάρος του το χρυσάφι. Τα ποτάμια της κεντρικής Ευρώπης ήταν γεμάτα από τις μαούνες που μετέφεραν το πολύτιμο φορτίο και γύριζαν φορτωμένες με πρώτες ύλες από τον Βορρά.
Ώσπου η αναγέννηση, έφερε ξανά την αρχαιότητα στο προσκήνιο. Κι έτσι η Δύση γνώρισε τον Πτολεμαίο και τους χάρτες του.
Πάνω σ’ αυτές τις μακρινές θεωρίες της αρχαιότητας, έσκυψε ένας τολμηρός θαλασσοπόρος: Ο Χριστόφορος Κολόμβος μελέτησε τον Πτολεμαίο και τον Στράβωνα κι είδε ότι θα μπορούσε να πάει στην Ινδία από την …πίσω πόρτα! Φαίνεται ότι σίγουρα αγνοούσε τον Ερατοσθένη και τις μετρήσεις του για την περιφέρεια της γήινης σφαίρας, αλλιώς δεν θα  ξεκινούσε ποτέ το παράτολμο ταξίδι του. Γνώριζε πώς να υπολογίζει το γεωγραφικό πλάτος (αν και οι αναπαραστάσεις των ταξιδιών του πάνω στον Ατλαντικό μας κάνει να αμφιβάλουμε) αλλά αγνοούσε τη μέτρηση του γεωγραφικού μήκους! Ο Στράβωνας του ψιθύριζε ότι αν κρατούσε σωστά τη ρότα του, ξεκινώντας από την Ιβηρική, θα έφτανε στην Ινδία. Αν το πετύχαινε και δεν βρισκόνταν η Β. Αμερική να τον εμποδίσει, θα έφτανε κάπου στην Ιαπωνία! Μέχρι το τέλος της πολυτάραχης ζωής του, πίστευε ότι οι υπολογισμοί του ήταν σωστοί. (Αυτό άλλωστε πιστεύουν και οι επιστήμονες όλων των εποχών, μέχρι που οι επόμενοι γελάνε με την αφέλειά τους!)
Τα ταξίδια του Κολόμβου, άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου για μιαν ακόμη φορά! Οι Πορτογάλοι ακολούθησαν κι οι Άγγλοι δεν έχασαν την ευκαιρία! Τώρα πια τα ταξίδια των Βενετσιάνων έχασαν την αίγλη τους. Η σιγουριά της αλυσίδας των φρουρίων στις ακτές της Μεσογείου, χάθηκε για πάντα! Τα ποντοπόρα καράβια των Ισπανών γύριζαν φορτωμένα χρυσάφι από την νέα ήπειρο! Αλλά στο δρόμο τους παραμόνευαν εκτός από τα στοιχεία της φύσης κι οι πεινασμένοι κουρσάροι κι οι πειρατές!
Ο βασιλιάς Φίλιππος ο 3ος της Ισπανίας, απελπισμένος από τις συχνές επιθέσεις στα πλοία του, έταξε μια ισόβια σύνταξη σ’ όποιον κατάφερνε να λύσει το πρόβλημα του γεωγραφικού μήκους. Η έλλειψη αυτής της γνώσης, ανάγκαζε τα βαριά καράβια του βασιλείου να πλέουν στις γνωστές ρότες, τις οποίες φυσικά γνώριζαν οι κουρσάροι κι οι πειρατές. Κανένας καπετάνιος δεν ρισκάριζε να ξανοιχτεί στην απεραντοσύνη του ωκεανού. Όσοι τόλμησαν να χαράξουν νέες πορείες, η θάλασσα τους κράτησε για πάντα κοντά της.
Αυτή τη σύνταξη πόθησε ο πρώτος άνθρωπος που χρησιμοποίησε τηλεσκόπιο για να παρατηρήσει τον ουρανό. Ο Γαλιλαίος, μ’ αυτά που είδε, άλλαξε την εικόνα της ανθρωπότητας για τον κόσμο. Τα βουνά της Σελήνης κι οι κηλίδες του ήλιου, μπορεί να εντυπωσίασαν τους ερευνητές, όμως τα τέσσερα φεγγάρια του Δία, αυτά που ο Γαλιλαίος ονόμασε «άστρα των Μεδίκων» για ευνόητους λόγους, έμελε να έχουν έναν απρόσμενο πρακτικό ρόλο: Οι εκλείψεις αυτών των ουρανίων σωμάτων ήταν τόσο συχνές και απόλυτα ακριβείς, ώστε μπορούσε κάποιος να ρυθμίσει το ρολόι του. Γρήγορα έφτιαξε αστρονομικούς πίνακες με τις εξαφανίσεις των δορυφόρων πίσω από τον γιγάντιο Δία.
Βασισμένος σ’ αυτή την εκπληκτική παρατήρηση, ζήτησε από το βασιλιά την αμοιβή του.

Ο Φίλιππος όμως, όπως κι οι αρχηγοί του στόλου του, μπερδεύτηκαν με τα φεγγάρια και τα τηλεσκόπια. Ο Γαλιλαίος, απτόητος, κατασκεύασε μια φορητή μηχανή παρατήρησης, που την ονόμασε celatone. Ήταν ένα κράνος, όπου στη μια τρύπα για τα μάτια είχε προσαρμοστεί ένα τηλεσκόπιο. Το άλλο μάτι έμενε ελεύθερο να βρει το Δία και τα φεγγάρια του στο στερέωμα.

 Όταν οι ναυτικοί παρατήρησαν ότι σ’ ένα πλοίο που σκαμπανεβάζει στην τρικυμία είναι αδύνατο να σταθεί κανείς όρθιος, όχι να παρατηρήσει και τα φεγγάρια, ο Γαλιλαίος σχεδίασε μια βάσκα που τοποθετείται μέσα σε μια ελάχιστα μεγαλύτερη. Ανάμεσα στις δυο μπανιέρες υπάρχει λάδι. Ο Καπετάνιος θα έμπαινε μέσα και χωρίς να κλυδωνίζεται θα παρατηρούσε το Δία. 

Οι ναυτικοί έδωσαν τέρμα στη συζήτηση κι ο Φίλιππος δεν έδωσε τη σύνταξη στον Γαλιλαίο. Αυτός πικραμένος απευθύνθηκε στην Τοσκάνη και την Ολλανδία. Για όλη αυτή την ανακάλυψη, έλαβε ως δώρο μια χρυσή καδένα!
Μπορεί οι ναυτικοί να γέλασαν με το κράνος και την μπανιέρα του Γαλιλαίου, όμως οι χαρτογράφοι στη στεριά, γρήγορα χρησιμοποίησαν τα φεγγάρια του Δία για τη χάραξη των καινούριων χαρτών. Τα αποτελέσματα ήταν σημαντικά! Οι παγκόσμιοι χάρτες άλλαξαν τόσο που ο βασιλιάς της Γαλλίας Λουδοβίκος 14ος, συνηθισμένος από τους παλιούς χάρτες της επικράτειάς του, που έδειχναν τη Γαλλία μεγαλύτερη στο μήκος απ’ ότι ήταν στην πραγματικότητα, όταν είδε τους καινούριους που συντάχθηκαν με τα καινούρια δεδομένα της εύρεσης του γεωγραφικού μήκους, παραπονέθηκε ότι έχασε περισσότερα εδάφη από τους…αστρονόμους, παρά από τους εχθρούς του!
Βέβαια, στα φεγγάρια του Δία, οφείλουμε κι άλλη μια ανακάλυψη. Ο Γαλιλαίος είχε σκεφτεί σωστά ότι το φως δεν μεταδίδονταν ακαριαία. Θέλησε να μετρήσει την ταχύτητά του ανάβοντας φανούς σε μακρινές αποστάσεις και, φυσικά, απέτυχε.
Όμως οι αστρονόμοι που τον διαδέχτηκαν παρατηρώντας τα φεγγάρια του Δία, είδαν ότι οι εκλήψεις τους καθυστερούσαν μερικά λεπτά, όταν η γη απομακρύνονταν από το Δία.

Ο Γαλιλαίος ποτέ δεν θα μπορούσε ν΄ ανάψει ένα φανάρι σε τόσο τρομακτικές αποστάσεις στο διάστημα!

Για τους ναυτικούς που γέλασαν με τον Γαλιλαίο και το celatone του, τίποτε δεν άλλαξε για πολλά χρόνια.
Στις 22 Οκτώβρη του 1707, στο νοτιοδυτικό άκρο της Βρετανίας στα νησιά Σίλι, σ’ ένα πραγματικό νεκροταφείο καραβιών, δυο χιλιάδες ναύτες έχασαν τη ζωή τους μέσα σε μια νύχτα! Όχι πολύ μακριά από το θρυλικό «Merchand Royal», που βυθίστηκε το 1641 στον ύφαλο Σέβεν Στόουνς, επιστρέφοντας από τις Δυτικές Ινδίες γεμάτο με αμύθητους θησαυρούς (έμεινε στην ιστορία ως το Ελντοράντο των θαλασσών), τέσσερα αγγλικά πολεμικά πλοία, έπεσαν πάνω σε ξέρες.
Οι έμπειροι καπετάνιοι της πανίσχυρης βρετανικής αυτοκρατορίας, δεν μπόρεσαν να υπολογίσουν σωστά τη θέση των καραβιών τους, που βυθίστηκαν αύτανδρα. Γνώριζαν με ακρίβεια το γεωγραφικό πλάτος (δηλαδή τη θέση των καραβιών ανάμεσα στον Ισημερινό και τον βόρειο πόλο), αλλά αγνοούσαν το σπουδαιότερο:
Την απόσταση ανάμεσα στον Ατλαντικό ωκεανό και τα ύπουλα βράχια.
Αυτή η άγνοια, μαζί με την υπεροψία που συνόδευε τους ευγενείς ήταν κι η αιτία του θανάτου τους όπως και χιλιάδων άλλων ναυτικών από την αυγή της ιστορίας…
(Το μακάβριο αστείο αυτής της ιστορίας ήταν ότι ένα ταπεινός ναύτης, τόλμησε να παρουσιαστεί στον καπετάνιο και να του κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου!
Πήγαιναν κατευθείαν στις ξέρες!
Ο καπετάνιος, ως ευγενής και απόλυτα νομοταγής, αντέδρασε ακαριαία: Κρέμασε το ναύτη για παραδειγματισμό και συνέχισε την πορεία του!

Η νύχτα κι η ομίχλη ανέλαβαν τα υπόλοιπα. Η θάλασσα δεν ξεχωρίζει τους ευγενείς από τους πληβείους κι απέδωσε τη δική της δικαιοσύνη. Ο καπετάνιος κατάπιε την πίκρα του μαζί με μπόλικο αλμυρό νερό, όμως κάποιος δαίμονας τον έσωσε. Κατάφερε να βγει στη στεριά. Ως αριστοκράτης, έσωσε το τομάρι του, κι άφησε το στόλο να πάει κυριολεκτικά στα τσακίδια. Όμως αυτή η ευγενική του καταγωγή τον έστειλε τελικά στον τάφο: Μια γυναίκα που έψαχνε για τίποτα χρήσιμο μέσα στα συντρίμμια που ξέβρασε η θάλασσα, είδε το σμαραγδένιο δαχτυλίδι του και το πήρε, μαζί με τη ζωή του!)


Μετά απ’ αυτό το τραγικό δυστύχημα, το βρετανικό κοινοβούλιο, αποφάσισε το 1714 να δώσει τη μεγαλύτερη αμοιβή της αυτοκρατορίας σ’ όποιον κατάφερνε να βρει έναν τρόπο προσδιορισμού του γεωγραφικού μήκους! Τα λύτρα για την περίπτωση…απαγωγής του βασιλιά είχαν οριστεί σε 20.000 χρυσές λίρες (κι αυτός ήταν ένας καλός λόγος για να σχεδιάσει κανείς αυτή την επιχείρηση!)
Τα ίδια θα έπαιρνε όποιος έβρισκε τη λύση σ’ αυτό το αιώνιο πρόβλημα!
Εννοείται ότι την επόμενη μέρα, μια φρενίτιδα κυρίευσε τον μισό πληθυσμό της Ευρώπης! Επιστήμονες, αστρονόμοι, αστρολόγοι και …χαρτορίχτρες ασχολήθηκαν με το πρόβλημα. Αυτός όμως που ξεπέρασε τα όρια της ανθρώπινης λογικής, ήταν ένας Γάλλος τσαρλατάνος, ο οποίος ανακάλυψε τη «συμπαθητική σκόνη». Βασιζόνταν στην πανάρχαια θεωρία της ομοιοπαθητικής: Όπως οι άνθρωποι των σπηλαίων ζωγράφιζαν ζώα στα τοιχώματα κι αυτούς να τα λογχίζουν, όπως στη μαγεία κατασκεύαζαν το κέρινο αντίγραφο αυτού που ήθελαν να βλάψουν, έτσι και στην περίπτωση της σκόνης αυτής, η ομοιοπαθητική κυριαρχούσε με την αντίθετη φορά.
 Όπως κι η κόκα-κόλα, κι η σκόνη αυτή, στην αρχή προορίζονταν για φάρμακο.
Το θαυματουργό αυτό κατασκεύασμα (που η σύνθεσή του φυσικά -όπως και του αναψυκτικού-παραμένει μυστήριο) γιάτρευε τις πληγές.
Η πρωτοτυπία του ήταν ότι δεν έμπαινε πάνω στην πληγή, αλλά πασπαλίζονταν πάνω στο…όργανο που την προκάλεσε! Αφού μια βελόνα προκαλούσε κακό στο κέρινο σώμα, ας γιατρέψουμε τη…βελόνα!
Μαχαίρια, τσεκούρια, λόγχες, βέλη κι ότι αιχμηρό μπορεί να φανταστεί ο νους, γνώρισαν την επαφή με το…θαυματουργό φάρμακο!
Είχε όμως μια και μοναδική παρενέργεια αυτή η «θεραπεία».
Τη στιγμή που η σκόνη άγγιζε το αντικείμενο, το θύμα (όσο μακριά κι αν βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή) τρελαίνονταν από τον πόνο!  Ήταν μια ομαδική ψύχωση αντίστοιχη της προσπάθειας για την εύρεση του γεωγραφικού μήκους, αλλά τι σχέση μπορούσε να έχει με αυτό;
Η απάντηση είναι απλή: Αν κάποιος τραυμάτιζε ένα σκύλο (στην καλύτερη περίπτωση, γιατί ένας σκλάβος θα μπορούσε μια χαρά να παίξει αυτό το ρόλο) και τον επιβίβαζε σ’ ένα ποντοπόρο καράβι, κάθε μεσημέρι θα μπορούσε (κρατώντας το μαχαίρι στο λιμάνι) να ρίχνει την περίφημη σκόνη πάνω στη λάμα. Ο άτυχος σκύλος (ή ο σκλάβος) θα ούρλιαζε απ΄τους πόνους στο κατάστρωμα, κι ο καπετάνιος θα ήξερε την ακριβή ώρα του λιμανιού!

Όσοι ναυτικοί πίστεψαν αυτές τις «θεωρίες» το πλήρωσαν με τη ζωή τους, όπως κι αυτοί που βασίζονταν στα πρωτόγονα ρολόγια, για να βρουν το στόχο τους, μέσα στην απεραντοσύνη των ωκεανών.


Αργότερα, χάρη στις προσπάθειες ενός πεισματάρη ωρολογοποιού, του Τζον Χάρισον, κατασκευάστηκαν μια σειρά από απίστευτα ακριβή για την εποχή τους ρολόγια, τα οποία έλυσαν ικανοποιητικά το πρόβλημα που απασχόλησε γενιές ναυτικών.

Αν διαιρέσουμε τις 360 μοίρες όλων των μεσημβρινών της Γης με τις 24 ώρες που διαρκεί μια περιστροφή της, θα δούμε ότι δύο σημεία που απέχουν 15 μοίρες γεωγραφικού μήκους, έχουν μεσημέρι με διαφορά μιας ώρας ακριβώς. Αν το ρολόι του πλοίου είχε ρυθμιστεί να δείχνει 12.00 π.μ. το μεσημέρι (ελεγμένο με τον εξάντα) στο λιμάνι αναχώρησης  (αργότερα ως σημείο μηδέν ορίστηκε το Γκρίνουιτς της Αγγλίας), ενώ στο σημείο που έπλεε το πλοίο την άλλη μέρα ο ήλιος έφτανε στο ψηλότερο σημείο του στερεώματος όταν το ρολόι έδειχνε 13.00 μμ, θα σήμαινε ότι το πλοίο βρίσκονταν επάνω στον μεσημβρινό που περνάει 15 μοίρες δυτικά από το λιμάνι κ.ο.κ.
Τα ρολόγια του Χάρισον και των συνεχιστών του, έδειχναν με ακρίβεια την ώρα του λιμανιού απ’ όπου ξεκίνησε το πλοίο, καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού του. Έτσι, μετατρέποντας τη διαφορά της ώρας σε μοίρες, έβρισκαν πια εύκολα και γρήγορα το γεωγραφικό μήκος.

Σε συνδυασμό με τις κινήσεις των άστρων και της σελήνης, αυτή η φαινομενικά απλή μέθοδος, αποδείχτηκε σωτήρια, ως τη στιγμή που οι ναυτικοί σταμάτησαν να βλέπουν τα’ αστέρια για την πορεία τους.
Τώρα πια το βλέμμα τους είναι στραμμένο, όχι στους δορυφόρους του Δία, αλλά του ανθρώπου. Το δορυφορικό σύστημα πλοήγησης καλύπτει όλο τον πλανήτη και τη θέση των ρολογιών του Χάρισον έχουν πάρει τα ατομικά ρολόγια.
Τίποτα όμως δεν θα αλλάξει. Στην ιστορία της ανθρωπότητας, αυτή η μικρή κατασκευή που κρατάει στα χέρια του αυτός ο αυστηρός κύριος στο παλιομοδίτικο πορτραίτο, θα ονομάζεται για πάντα «το Ρολόι»!

                                                       ΤΕΛΟΣ


Δεν υπάρχουν σχόλια: